Галівуд зняў блакбастэр «Дарога дадому», у аснове якога — неверагодны лёс беларуса з Глыбоччыны.

Вясной у пракат выйдзе галівудскі фільм «Дарога дадому» (The Way Back) з Колінам Фарэлам і Эдам Харысам. У аснове сюжэта — неверагодная гісторыя ўцёкаў вязняў ГУЛАГа праз Манголію, пустыню Гобі і Гімалаі ў Індыю. Сцэнарый напісаны паводле кнігі Славаміра Равіча, ураджэнца Пінска. Яго «Доўгае падарожжа» (The Long Walk) пабачыла свет у Лондане ў 1955 годзе і было перакладзенае на дзясяткі моў.

Адным з тых вязняў, што збеглі з якуцкага лагера, быў, паводле кнігі, сам аўтар. Равіч піша, што пазней ён уступіў у армію Андэрса, ваяваў у Іране і Егіпце, а пасля вайны асеў у Вялікабрытаніі.

Там аўтар бестселера памёр у 2004 годзе.

А праз два гады грымнуў скандал: выявілася, што гісторыя была спісаная Равічам. Насамрэч з лагера ўцякаў іншы беларус — ураджэнец Глыбоччыны Вітальд Глінскі.

Ён зараз жыве ў англійскім графстве Корнуэл на марскім узбярэжжы. Просты чалавек, які ўсё жыццё будаваў аўтастрады. Толькі выпадкова праўда пра яго лёс выйшла на паверхню: сам Глінскі ніколі не даводзіў, што насамрэч ён, а не Равіч, герой «Доўгага падарожжа». Вітальд хацеў забыць увесь гэты жах. Падрабязнасцяў паходу праз Гімалаі не ведала нават яго жонка Джойс.

Сям’ю Вітальда арыштавалі ў Глыбокім у 1939‑м, пасля прыходу савецкай улады. 16‑гадовы хлопец атрымаў 25 гадоў лагера.

Праз маскоўскую Лубянку восенню 1940 года Глінскі трапіў у лагер №303, на паўночны захад ад Якуцка. Спачатку працаваў на лесапавале, потым, пасля траўмы, — у кузні. Жонка начальніка лагера неяк папрасіла яго парамантаваць радыё. На сцяне начальніцкага кабінета вязень пабачыў падрабязную карту Азіі. Відаць, тады і нарадзіўся план уцёкаў, ажыццявіць які ўдалося з пачаткам вайны, калі нагляд за вязнямі аслабеў.

Ноччу, у нялюдскую завею, Вітальд мінуў лагерныя вышкі. І пабачыў, што за ім па глыбокім снезе цугам ідуць яшчэ шэсць зэкаў. Ён сказаў ім, што будзе рухацца па дваццаць гадзін у дзень, пакуль не міне мяжу СССР. Калі нехта не згодны — можа вяртацца.

Да мяжы было 2,5 тысячы кіламетраў.

Так яны і пайшлі, след у след. Першы прабіваў снежную цаліну, апошнія замяталі сляды хваёвымі лапкамі.

Іх група была інтэрнацыянальная: здаравенны крымінальнік Батко — ці то беларус, ці то украінец, харват Зара — былы ўладальнік кавярні, таямнічы амерыканец Сміт, які працаваў да арышту інжынерам у Маскве, некалькі польскіх жаўнераў.

Пазней яны падабралі маладую дзяўчыну — Хрысціну Палонскую, што ўцякла з калгаса, баючыся пакарання за забойства гвалтаўніка. Дарогай яна памерла ад гангрэны.

Цяжкасці шляху — гарачыню, якая змяніла холад, смагу і голад, калі даводзілася піць мачу і есці змеяў, дарогі праз пустыні і горы — вытрымалі не ўсе. Да Індыі дайшлі Глінскі, Зара, Батко і Сміт.

Дзякуючы апошняму, падазроную кампанію не расстралялі брытанскія вайскоўцы ў Калькуце. Там жа скончылася іх неверагоднае падарожжа даўжынёй у 6,5 тысячы кіламетраў і працягласцю ў 11 месяцаў.

Трохі ачуняўшы ў індыйскім шпіталі, Глінскі запісаўся добраахвотнікам у польскую армію Андэрса. Праз Іран і Егіпет ён трапіў у Англію, удзельнічаў у высадцы саюзнікаў у Нармандыі, пасля вайны служыў у брытанскім акупацыйным корпусе ў Германіі. Урэшце, канчаткова перабраўся ў Вялікабрытанію. Шлях у родныя мясціны для ўцекача з ГУЛАГа быў заказаны.

Свае прыгоды Глінскі апісаў у спецыяльным рапарце, які падаў у польскае пасольства ў Лондане. Верагодна, там яго і знайшоў сярод іншых папер чыноўнік Славамір Равіч.

Вітальд Глінскі паўстагоддзя маўчаў пра тое, што Равіч стаў славутым, спісаўшы яго гісторыю. Хоць сюжэт «Доўгага падарожжа» трохі адрозніваўся ад рэальных падзей. Дый не ўсе удзельнікі ўцёкаў былі б радыя, калі б адкрылася праўда. Зямляк Батко, якога Глінскі пасля вайны спаткаў у Лондане, пагрозліва загадаў яму маўчаць — да вайны яго шукалі ў Польшчы за забойства. Відаць, жыў цяпер пад чужым імем і баяўся выкрыцця.

Праўда ўсплыла толькі ў 2006 годзе. Адкрыліся вайсковыя дакументы, паводле якіх зімой 1941 года Равіч служыў у Персіі і ніяк не мог уцячы з сібірскага лагера.

Журналіст BBC Х’ю Левінсан выявіў нестыкоўкі ў аповедзе Равіча і знайшоў сапраўднага героя тых падзей — Вітальда Глінскага. Зараз аб ім, як і аб Равічы, ствараюць фільм. Адно што дакументальны.

Вось такая гісторыя, у якой адзін ураджэнец Беларусі скраў жыццяпіс у іншага, а Галівуд зняў паводле яго фільм аб прыгодах паляка ў Сібіры.

крыніца: nn.by, Алесь Пілецкі паводле Newsweek ды mirror.co.uk